مهدي فخيم‌زاده در جلسه نقد و بررسي فيلم «همسر» که در دومين روز از «هفته فيلم ازدواج» برگزار شد، اين فيلم را فاقد رويکرد فمينيستي دانست و افزودن چاشني طنز به آن را راهکاري براي گريز از مشکلات پس از اکران ذکر کرد.
به گزارش ستاد خبري اين رويداد، در دومين روز از «هفته فيلم ازدواج» که شامگاه روز شنبه 12 مردادماه در باغ کتاب تهران برگزار شد، فيلم «همسر» به کارگرداني مهدي فخيم‌زاده به نمايش درآمد و پس از آن جلسه نقد و بررسي اين فيلم با حضور امير پوريا منتقد فيلم، مهدي فخيم‌زاده کارگردان فيلم «همسر»، فرحناز منافي‌ظاهر بازيگر فيلم و دکتر سوزان امامي‌پور روانشناس و متخصص حوزه آسيب‌هاي اجتماعي برگزار شد.
چگونگي شکل‌گيري فيلمنامه «همسر»/ قصه‌ها مرا پيدا مي‌کنند
در ابتداي اين جلسه، مهدي فخيم‌زاده درباره ايده اوليه شکل‌گيري اين فيلم بيان کرد: معمولاً قصه‌ها خودشان به سراغ من مي‌آيند و مرا پيدا مي‌کنند. قبل از ساخت فيلم «همسر»، فيلم «تاواريش» را در مناطق ميان ارمنستان و آذربايجان که آن زمان درگير جنگ قره‌باغ بودند، در شرايط بسيار سخت و دشواري ساخته بوديم و بعد از بازگشت به تهران به فکر انجام کار ساده‌تري بودم.
وي ادامه داد: ايده سناريوي «همسر» در زمان مونتاژ فيلم «تاواريش» از ميان صحبت‌هاي دو نفر از دوستان به ذهنم رسيد که درباره زندگي زن و مردي سخن مي‌گفتند که مرد پرستاري که زنش ديپلمه بود، شرايطي را براي او فراهم کرده بود تا تحصيل کند و در نهايت همسر اين مرد موفق شده بود وارد رشته پزشکي شود. زماني که زن در سال ششم پزشکي تحصيل مي‌کرد، اين موضوع با مخالفت مرد روبه‌رو شده بود و تصميم به جدايي از همسرش گرفته بود، چرا که نمي‌توانست تحمل کند او پزشک باشد.
فخيم‌زاده اظهار کرد: اين موضوع در ذهنم باقي ماند تا زماني که بعد از ساخت «تاواريش»، به فکر نوشتن فيلمنامه آن افتادم اما پرداختن به موضوع پزشکي با مشکل سانسور روبه‌رو مي‌شد و بنابراين به اين فکرکردم که زن و شوهري هر دو در يک اداره همکارند و زن بر اساس لياقتش به رياست اداره مي‌رسد و مرد قادر به تحمل اين شرايط نيست و در نهايت فيلمنامه «همسر» اين گونه شکل گرفت و ساخته شد.
ماجراي سينماي گلخانه‌اي دهه 60/ شراکت با منوچهر محمدي
فخيم‌زاده با اشاره به فضاي ساخت فيلم در دهه 60 و 70 گفت: در آن دوران گفته مي‌شد که سينماي ايران گلخانه‌اي است و به نظر من هم گلخانه‌اي کوچک و مخصوص برخي افراد بود و بقيه سينماي ايران رها شده بود. ما که در بدنه سينما کار مي‌کرديم نه تنها هيچ گلخانه‌اي برايمان وجود نداشت، بلکه زمين لم يزرعي بود و همه فشارها به اين بخش از سينما وارد مي‌شد.
وي افزود: فيلمنامه «همسر» را نوشتم و اگر چه سابقه تهيه‌کنندگي هم داشتم اما براي تهيه‌کنندگي آن و مسائل اکران و... احساس خطر کردم و فکر کردم که ممکن است اين قرنطينه و حفاظ گلخانه کوچک سينما شامل حال ما هم بشود، بنابراين گشتم و از ميان آنها منوچهر محمدي را که تهيه‌کننده باهوشي بود، يافتم که فيلم‌هاي خوبي هم ساخته بود، فيلمنامه را به او دادم و به صورت شراکتي فيلم را تهيه کرديم.
اولين انتخاب ما بيتا فرهي و خسرو شکيبايي بودند
فخيم‌زاده درباره انتخاب دو هنرپيشه اصلي اين فيلم مهدي هاشمي و فاطمه معتمدآريا توضيح داد: اين دو هنرپيشه انتخاب اوليه ما نبودند، ولي در آن زمان شرکت پخش فيلم بسيار در انتخاب هنرپيشه‌ها تصميم‌گيرنده بود و اين امکان را داشتند که با هر بازيگري که فيلمساز انتخاب کند، موافق نباشند.
وي ادامه داد: انتخاب اول ما براي اين فيلم، بيتا فرهي و خسرو شکيبايي بودند که پيش از اين فيلم «هامون» را با هم کار کرده بودند و ويژگي‌هاي لازم را براي اين دو نقش داشتند، اما خانم فرهي اين پيشنهاد را نپذيرفت و به اين ترتيب خسرو شکيبايي هم به عنوان نقش مقابل او حذف شد و بنابراين دنبال زوج ديگري گشتيم. شرکت پخش فيلم معتقد بود که بهتر است از زوج نيکي کريمي و ابوالفضل پورعرب استفاده کنيم، ولي اين دو مناسب نقش‌هاي اين فيلم نبودند و در نهايت من و آقاي منوچهر محمدي به ترکيب فاطمه معتمدآريا و مهدي هاشمي رسيديم که پخش هم با اکراه اين پيشنهاد را پذيرفت و فيلم ساخته شد.
پرداختن به موضوعي نوگرايانه در اوايل دهه 70/ فيلم «همسر» جلوتر از زمانه خود بود
در ادامه اين جلسه، دکتر سوزان امامي‌پور روانشناس و متخصص مسائل حوزه اجتماعي درباره فيلم «همسر» و پرداختن به موضوع فمينيست گفت: موضوع اين فيلم براي آن سال‌ها بسيار نوگرايانه و بديع بوده است و پرداختن به حضور زنان در مراتب بالاي اجتماعي و حضور يک کارآگاه زن در آن زمان، نشان مي‌دهد که موضوع فيلم «همسر» بسيار جلوتر از تاريخ وقوع خودش بوده است و آقاي فخيم‌زاده با واگذاري نقش‌هاي مردانه به زنان سعي داشته که الگوي موفقي از حضور زن را در جامعه نشان دهد.
وي درباره مباحث مهم حوزه ازدواج در اين فيلم نيز اظهار کرد: يکي از نکات اين فيلم که در بحث ازدواج بسيار حائز اهميت است، موضوع ديدگاه سنتي يا مدرن زوج‌هاست که ما هميشه براي مشاوره به زوج‌ها به اين نکته اشاره مي‌کنيم که مرداني با نقش سنتي در زندگي با زناني که نقش مدرن دارند، دچار مشکل خواهند شد و از اين تفاوت به عنوان فاکتور خطر ياد مي‌کنيم که لازم است پيش از ازدواج به اين نکات مهم توجه شود.
فيلم «همسر» رويکرد فمينيستي نداشت/ افزودن چاشني طنز براي گريز از خطر اکران
در ادامه اين جلسه، کارگردان فيلم «همسر» درباره پرداختن به موضوعات فمينيستي در اين فيلم توضيح داد: وقتي فيلم «همسر» اکران شد، منتقدي در روزنامه «سلام» نوشته بود که فخيم‌زاده فمينيست است و من اصلاً معناي اين لغت را هم نمي‌دانستم و در کتاب لغت دنبال معني آن گشتم.
وي افزود: واقعيت اين است که ما مردها ويتريني از قدرت در اختيار داريم، اما قدرت اول و اصلي هميشه در دست زنان بوده است. در زمان ساخت اين فيلم مسائل فمينيستي اصلا مطرح نبود. زماني که سناريوي آن را به وزارت ارشاد ارائه کرديم، اعلام موافقت کردند، ولي گفتند که اگر در اکران با مشکلي روبه‌رو شويد ما از شما دفاع نخواهيم کرد. بنابراين ما بوي خطر را در اکران اين فيلم احساس کرده بوديم و تصورمان اين بود که ممکن است موضوع فيلم از سوي جامعه آن روز، پذيرفته نشود، به همين دليل من چاشني طنز را به فيلم اضافه کردم تا زهر آن گرفته شود و با واکنش کمتري روبه‌رو شويم؛ چه بسا اگر لحن فيلم جدي بود، پرداختن به مقوله زنان در جامعه، فيلم را دچار مشکلاتي مي‌کرد.
وي تأکيد کرد: من رويکرد فمينيستي در ساخت اين فيلم نداشتم، اما شاهد بودم که زنان جامعه قدرت بسياري دارند و بسياري از کارها به دست آنها انجام مي‌شود اما در ظاهر مردها جلوتر از زنان ديده مي‌شوند.
فخيم‌زاده درباره استفاده از پليس زن در اين فيلم گفت: بخشي از اين فيلم پليسي بود و لازم بود که زن نقش اول فيلم همکاري‌هايي را با پليس داشته باشد، آن زمان پليس زن وجود نداشت و حضور يک زن شوهردار در کنار يک پليس مرد نيز از سوي جامعه پذيرفته شده نبود، بنابراين فکر کردم از يک پليس زن استفاده کنم که نشان دهم اگر پليس زن داشتيم چه اتفاق خوبي بود.
وي افزود: فرمانده پليس تهران در آن زمان به من گفت که چقدر کار خوبي کردي که پليس زن را به تصوير کشيدي، چون ما دانشکده پليس و رييس کلانتري زن هم داريم اما جرأت ابراز آن را نداريم و کار تو باعث شد که ما جرأت ابراز آن را پيدا کنيم، به همين دليل در سريال «خواب و بيدار» من رييس کلانتري را زن انتخاب کردم.
سينما با پرداختن به مسائل اجتماعي مي‌تواند در فرهنگسازي تأثيرگذار باشد
امامي‌پور نيز در ادامه درباره نقش سينما در معرفي پديده‌هايي که ظرفيت لازم آن در اجتماع در دسترس نيست، بيان کرد: رسانه‌ها و شبکه‌هاي اجتماعي در معرفي کردن هر چيزي، چه خوب و چه بد تاثيرگذارند؛ اگر همت جمعي وجود داشته باشد روي خيلي چيزها مثل فرهنگ رانندگي، زرنگ‌بازي‌هاي برخي افراد و... مي‌تواند فرهنگسازي صورت بگيرد و البته لازمه همه اينها آموزش از دوران کودکي است. سينما نيز با پرداختن به مسائل اجتماعي مي‌تواند در اين زمينه بسيار تاثيرگذار باشد.
قدرت بازيگري معتمدآريا را ديده بودم
فخيم‌زاده درباره انتخاب نقش‌هاي اصلي و فرعي اين فيلم گفت: در آن سال‌ها، براي انتخاب نقش‌هاي اصلي، گزينه‌هاي زيادي براي انتخاب وجود نداشت. يکي خانم فرهي و زنده‌ياد شکيبايي بودند، يکي نيکي کريمي و ابوالفضل پورعرب و ديگري ترکيب مهدي هاشمي و فاطمه معتمدآريا که چندان سابقه نداشت اما معتمدآريا آن اتوريته لازم را داشت و با من هم کار کرده بود، بنابراين قدرت او را در بازيگري ديده بودم. درباره انتخاب نقش سه دوست اصلي مهدي هاشمي نيز وقتي موضوع طنزآميز کردن فيلم مطرح شد، به سراغ بازيگراني رفتم که تماشاچي از آنها سابقه نقش‌هاي شيرين داشته باشد و در نهايت به ترکيب سيروس ابراهيم‌زاده، محمود جعفري و زنده‌ياد حسين محب‌اهري رسيديم.
تاريخ مصرف فيلم «همسر» تمام شده است
اين فيلمساز درباره ساخت فيلمي در ادامه فيلم «همسر» بيان کرد: زماني يک تهيه‌کننده قديمي از من خواست که ادامه فيلم «همسر» را بسازم و من گفتم اين موضوع براي همان دوره تازه و بديع بود و امروز ديگر اين مسائل در جامعه ما مطرح نيست. فيلم «همسر» تاريخ مصرف داشت و تاريخ مصرف آن تمام شده است.
امير پوريا نيز در ادامه تأکيد کرد که فيلم «همسر» نسبت به شرايط زمان خودش پيشرو و پيشگام بوده است.
امامي‌پور در بخش ديگري از اين نشست درباره بالاتر بودن سلامت اداري زنان در سمت‌هاي مديريتي به نسبت مردان بيان کرد: به نظر من اين طور نيست که مديران زن از سلامت اداري بالاتري نسبت به مردان برخوردار باشند، شايد زنان در اين زمينه تجارب کمتري داشته‌اند، ضمن اين که زناني که به مراحل بالاي مديريتي مي‌رسند، معمولا زناني بسيار قوي هستند که از فيلترهاي متعدد شايستگي عبور کرده‌اند و براي مردان معمولا اين فيلترها وجود ندارد.
وي افزود: روابط اخلاقي و رعايت بايدها و نبايدها در ميان زنان و مردان متفاوت است، مردان سعي دارند تابع هنجارها و قوانين باشند و زنان بيشتر بر اساس روابط شخصي ميان افراد عمل مي‌کنند. زنان معمولاً فداکارترند که اين فداکاري از نظر اخلاقي لزوماً مرحله بالايي نيست.
اين کارشناس مسائل خانواده در ادامه به دو نکته مهم در زمينه آسيب‌هاي اجتماعي در اين فيلم اشاره کرد و يادآور شد: از نگاه مسائل خانواده و ازدواج دو نکته در اين فيلم وجود داشت، يکي تأثير خشونت در خانواده روي بچه‌هاست که بيشترين لطمه از اختلافات خانوادگي به آنها وارد مي‌شود و دراين فيلم به محض بروز اختلافات، بچه‌ها را از محل دور مي‌کردند، نکته دوم راهبردهاي حل تعارض در زوجين بود که در فيلم راهکارهاي مختلفي ارائه شد که گاهي هم سازنده نبود و اين موضوع در فيلم پرداخت نشده بود. ما هم در مشاوره‌هاي خود به زوج‌ها مي‌گوييم که همه خانواده‌ها دچار مشکل و تعارض مي‌شوند اما يادگيري چگونگي حل اين مشکلات است که اهميت دارد.
پيشرفت زنان در جامعه بعد از انقلاب قابل تصور نيست
در بخش ديگري از اين جلسه، فخيم‌زاده درباره حضور گسترده زنان در جامعه امروز ايران بيان کرد: قبل از انقلاب زنان اصلا در کلاس‌هاي بازيگري حاضر نمي‌شدند، ولي امروز تعداد دانشجويان خانم دو برابر آقايان است و زنان بعد از انقلاب، چنان پيشرفتي کرده‌اند که قابل تصور نيست.
وي در پايان صحبت‌هايش درباره فيلم تازه خود گفت: فيلم «مشت آخر» تازه‌ترين فيلم من است که پروانه نمايش گرفته و در انتظار اکران است.
فخيم‌زاده در بخش پاياني اين جلسه به سوالات مخاطبان حاضر در سالن نيز پاسخ داد.
در پايان، لوح تقديري از سوي برگزارکنندگان «هفته فيلم ازدواج» به مهدي فخيم‌زاده کارگردان فيلم «همسر» و دکتر سوزان امامي‌پور متخصص مسائل اجتماعي اهدا شد.
«هفته فيلم ازدواج» براي اولين بار و به همت دبيرخانه ستاد ملي هفته ازدواج با همکاري اداره کل ورزش و جوانان استان تهران و باغ کتاب تهران برگزار مي‌شود.
اين برنامه همزمان با هفته ازدواج از روز جمعه ?? مرداد آغاز شده و تا روز سه‌شنبه ?? مرداد ساعت ??:?? تا ??:?? در سالن شماره ? باغ کتاب ادامه خواهد داشت.
در سومين روز از «هفته فيلم ازدواج» (يکشنبه 13 مردادماه ساعت 18:30 فيلم سينمايي «نرگس» ساخته رخشان بني‌اعتماد با حضور کارگردان، تهيه‌کننده و تعدادي از بازيگران و عوامل فيلم به نمايش در مي‌آيد و پس از اکران تحليل و بررسي مي‌شود.